قواعد جمع عرفیقواعد جمع عرفی، قواعد رافع تعارض ظاهری میان مدلول دو دلیل می باشد. ۱ - تعریفمراد از قواعد جمع عرفی ، قواعدی است که سبب رفع تعارض ظاهری و بدوی میان مدلول دو دلیل می‌شود، همانند: ۲ - کابرد قواعد جمع عرفی۲.۱ - حمل ظاهر بر نصبرای مثال، روایتی می‌گوید: «یجوز للصائم ان یرتمس فی الماء حال صومه؛ جایز است روزه دار در حال روزه ، بدنش را در آب فرو برد» و در روایتی دیگر آمده است: «لا ترتمس فی الماء و انت صائم؛ در حال روزه، در آب فرو نرو»، که حدیث اول در اباحه ارتماس صراحت دارد و دومی در حرمت ارتماس روزه دار ظهور دارد و از آن جا که فقیه در مقام جمع عرفی، ظاهر را بر نص یا صریح حمل نموده و به نص عمل می‌کند، در این مثال، به اباحه حکم می‌دهد؛ ۲.۲ - حمل مطلق بر مقیدبرای مثال، روایتی می‌گوید: « ربا حرام است» و در روایت دیگر آمده است: «ربا بین پدر و پسر جایز است»؛ روایت اول مطلق و روایت دوم مقید است، و مطلق، بر مقید حمل می‌شود و در نتیجه، مقید مقدم داشته شده و گفته می‌شود: «ربا در غیر مورد پدر و پسر، حرام خواهد بود»؛ ۲.۳ - مقدم داشتن دلیل حاکم و دلیل وارد، بر دلیل محکوم و مورودو آن در جایی است که یکی از دو دلیل « حاکم » و دیگری « محکوم »، یا این که یکی « وارد » و دیگری « مورود » باشد، که حاکم و وارد ، بر محکوم و مورود مقدم می‌شود، مثل این که در روایتی آمده است: «هرگاه در شمار رکعت‌ها شک نمودی، بنا را بر اکثر بگذار» و در روایت دیگر چنین آمده است که: «هرگاه ماموم در شمار رکعت‌ها شک کند و امام جماعت شک نداشته باشد، ماموم به شک خود نباید اعتنا کند»؛ در این جا، دلیل دوم، دایره موضوع دلیل اول را محدود کرده و بر آن حکومت دارد. [۱]
الرسائل الاصولیة، بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل، ص۴۴۵.
[۲]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص۱۵۴.
[۳]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص۱۳۵.
[۴]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص (۴۶۷-۴۵۹).
[۷]
علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، مغنیه، محمد جواد، ص (۴۴۶-۴۴۵).
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۴۸، برگرفته از مقاله «قواعد جمع عرفی». رده‌های این صفحه : اصول فقه | تعارض ادله
|